Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie

Gdzie w okresie PRL wytyczono nowe centrum Łodzi?Czy Saspol to architektoniczny hit, czy kicz?Kiedy pojawiły się pierwsze plany rewitalizacji Łodzi?  W porównaniu do inny polskich miast Łódź nie została zniszczona podczas II wojny światowej. Nie oznacza to, że wyszła z wojennej zawieruchy bez szwanku. Zniszczenia były odczuwalne - a to otwierało możliwości dla architektów. Musieli oni jednak lawirować pomiędzy potrzebami a realiami gospodarki socjalistycznej. W ostatnim odcinku 4. sezonu podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z Błażejem Ciarkowskim o zmianach w przestrzeni miejskiej, jakie zaszły w latach PRL oraz po 1989 roku. To opowieść o tym, jak i dla kogo projektuje się miasto. Błażej Ciarkowski mówi m.in. o planach zagospodarowania przestrzennego z lat 60. XX wieku, które ukształtowały znaną nam obecnie Łódź, o powstających w PRL-u osiedlach mieszkaniowych, o wielu próbach budowy nowego centrum miasta. Nasz rozmówca wspomina postaci podejmujące wówczas kluczowe decyzje i przybliża motywy, jakie nimi kierowały. Błażej Ciarkowski przygląda się także współczesnej architekturze Łodzi i zachęca do rozważań, w jaki sposób inwestycje takie jak budowa dworca Fabrycznego czy przebudowa Placu Wolności, wpływają na życie łodzian.

Co łączy obchody milenijne w Łodzi i Beatlesów?Z jakich powodów rozpisywała się o Łodzi prasa światowa?Czym studenci Szkoły Filmowej zaskoczyli Kirka Douglasa? Łódź w czasach PRL nie była monolitem. W blisko 50-letniej historii można dostrzec różne etapy budowy socjalistycznego państwa i ustroju, które różnie oddziaływały na życie łodzian. Był to czas rozbudowy i inwestycji oraz czas strajków i tragicznych wydarzeń. Czas szarzyzny, ale również - barwnych epizodów i sławnych postaci. W szóstym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Krzysztofem Lesiakowskim, redaktorem czwartego tomu monografii Łodzi, o historii miasta w czasach PRL. Profesor wspomina m.in. wizytę Walentyny Tiereszkowej w Łodzi i jej spektakularny przejazd kabrioletem przez miasto oraz wizytę Kirka Douglasa w łódzkiej Szkole Filmowej. Rysuje przy tym obraz życia codziennego w gospodarce, której możliwości rozmijały się z potrzebami. Przywołuje postaci prominentów i prominentek tamtych czasów, m.in. Michalinę Tatarkównę-Majkowską. Nasz rozmówca dzieli się też przemyśleniami na temat strajku łódzkich włókniarek z lutego 1971 roku, których determinacja doprowadziła do realizacji postulatów stoczniowców po wydarzeniach z grudnia 1970 roku.

Czy murale należą do street artu?Skąd się wziął w Łodzi jednorożec?Dlaczego nie zauważamy sztuki ulicy?  W 1634 roku na Chojnach powstała „Kolumna Sieroca” ufundowana przez Jana Mulinowicza. Był to pierwszy miejski pomnik w Polsce. Próżno go dziś jednak szukać – został zniszczony podczas II wojny światowej, a upamiętnia go nazwa ulicy Kolumny. Oczywiście po tym okresie powstało w Łodzi wiele znakomitych rzeźb, jednak rozkwit sztuki ulicy nastąpił dopiero w latach 70. XX-go wieku. W 1972 r. utworzono stanowisko plastyka miasta, na które powołano rzeźbiarza Zbigniewa Władykę, co dało początek planowej estetyzacji miasta. W 5. odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Wiolettą Kazimierską-Jerzyk o street arcie w Łodzi. Nasza rozmówczyni porządkuje pojęcia opisujące sztukę ulicy, podpowiada, jak ją obserwować i przywołuje konteksty najbardziej znanych łódzkich rzeźb i instalacji. W rozmowie pojawiają się m.in. łódzka stajnia jednorożców, Pasaż Róży, Łódzka Galeria Rzeźb, Konstrukcja w Procesie oraz twórczość artystów, których wkład w upiększanie Łodzi nie sposób przecenić – m.in Michała Gałkiewicza i Andrzeja Jocza. Ta rozmowa to przewodnik po estetycznej mapie miasta. Zapraszamy!

Co i dlaczego figuruje na herbach?O czym mówiła zasada 200 kroków?Kiedy w herbie Łodzi pojawiał się lew? Symbolika herbowa jest fascynującym kodem rozbudzającym wyobraźnię współczesnych. Powstawała z potrzeby chwili – przed wiekami rycerze malowali różnorodne znaki na swoich tarczach, aby podczas walki nie wzięto ich przypadkowo za wrogów. Przenoszone na oręż symbole dały początek herbom, które z kolei zostały uporządkowane i opisane przez heraldyków. Potrafią oni z nich wyczytać historie miejsc i związanych z nimi osób.   W czwartym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Markiem Adamczewskim o herbie Łodzi. Łódkę z wiosłem, pierwszy oficjalny symbol naszego miasta, można znaleźć na pieczęciach z połowy XVI wieku. Czy wcześniej pojawiała się ona na dokumentach miejskich? Ile ma wspólnego z obecnym herbem Łodzi? I co działo się z nią od średniowiecza aż po współczesność? Nasz rozmówca z pasją odpowiada na te pytania. Snuje też opowieść o herbach innych miast, nieoczywistej symbolice herbowej i aspiracjach kryjących się za heraldycznymi wyobrażeniami. To także wciągająca opowieść o zagwozdkach, przed którymi staje historyk mierzący się z symboliką herbową oraz o dociekaniach, które temu towarzyszą.

Kto był założycielem Szkoły Filmowej w Łodzi?W jakich miejscach bywali ludzie kina?Jakie miasta w filmach zagrała Łódź? Łódź po zakończeniu II wojny światowej stała się centrum polskiej kinematografii. To tu powstały znane i nagradzane filmy – od „Zakazanych piosenek” przez "Potop" aż po "Idę" i "Zimną wojnę." To raptem skromny wycinek z bogatej filmografii miasta, które stało się po 1945 roku „ziemią obiecaną” dla filmowców. W 3. odcinku 4. sezonu podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Piotrem Sitarskim o Łodzi filmowej.  Zanim powstała Wytwórnia Filmów Fabularnych czy słynna Szkoła Filmowa, Łódź niewiele znaczyła w świecie srebrnego ekranu. Profesor Piotr Sitarski opowiada o przedwojennych korzeniach szkoły filmowej, wyjaśnia, dlaczego Łódź dla komunistycznych elit politycznych była atrakcyjniejsza od Krakowa i przybliża barwne kulisy zdobywania sprzętu filmowego na ziemiach odzyskanych. To też opowieść o filmowcach, ich powiązaniach z wojskiem oraz relacjach z ówczesnymi mieszkańcami miasta. Profesor Sitarski przegląda wiele łódzkich adresów filmowych – część z tych lokacji funkcjonuje pod szyldem srebrnego ekranu do dziś.

Gdzie odbywały się pierwsze zajęcia na Uniwersytecie Łódzkim? Co łączy Uniwersytet Łódzki z Hotelem Grand? Kim byli pierwsi łódzcy studenci?   Władze Łodzi w dwudziestoleciu międzywojennym kierowały miasto ku nowoczesności, walcząc z niedostatkami infrastrukturalnymi i społecznymi. Wprowadzono obowiązek szkolny jako pierwszy w wolnej Polsce, a w ślad za tym ruszyła rozbudowa placówek edukacyjnych. Jednak do 1939 roku miasto nie doczekało się powstania uczelni wyższej. Dopiero po II wojnie światowej, po utracie uniwersytetów we Lwowie i Wilnie oraz zniszczeniu Warszawy, okoliczności pozwoliły na utworzenie w Łodzi państwowych uczelni wyższych, wśród nich Uniwersytetu Łódzkiego. W specjalnym odcinku podcastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Jolantą Kolbuszewską o powstaniu Uniwersytetu Łódzkiego. Rozmówczyni przybliża okoliczności, które towarzyszyły lokacji łódzkiej uczelni, opisuje warunki lokalowe, nieoczywiste lokalizacje uniwersyteckich placówek, a także wyjaśnia, kto i dlaczego tu pracował oraz studiował. Nie brakuje w rozmowie odniesień do wydarzeń z historii Polski, które bezpośrednio wpływały na kondycję Uniwersytetu Łódzkiego. Nie mogło też zabraknąć prof. Tadeusza Kotarbińskiego – pierwszego rektora Uniwersytetu Łódzkiego.

W jaki sposób władza kształtowała postawy obywateli?Kim byli dziennikarze najbardziej zaangażowani w budowanie nowego ustroju?Czym wyróżniał się na tle kraju Łódzki Ośrodek Telewizyjny? Przygotowywany przez zakłady pracy odpoczynek robotników odbywał się w Łodzi w niedzielę, pod bacznym okiem organizatorów. Po sześciodniowym tygodniu pracy jeden wolny dzień nie pozwalał jednak w pełni zregenerować sił. Była to propagandowa aktywność władz PRL, oczywiście nie jedyna. O propagandzie w okresie stalinizmu i PRL opowiada w naszym podkaście Grzegorz Mnich – dziennikarz, wykładowca i historyk. Dużo uwagi poświęca narzuceniu stalinizmu w Polsce, niszczeniu wolności i indywidualności obywateli, różnorodnym formom represji grożących za odstąpienie od jedynie słusznej linii. Grzegorz Mnich ukazuje szeroki obraz mediów funkcjonujących w kolejnych dekadach Polski Ludowej – poznajemy kulisy kształcenia dziennikarzy, organizację akcji propagandowych oraz wytyczne redakcyjne dla żurnalistów tamtych czasów. W rozmowie nie brakuje odniesień do aktualnej sytuacji mediów i zmian w dziennikarstwie oraz wyzwań i oczekiwań, które przed nimi stoją.

Jak wyglądała walka polityczna w pierwszych latach po wojnie?Na czym polegały przestępstwa przeciwko państwu?W jaki sposób niszczono własność i sektor prywatny w gospodarce? Łódź po 1945 roku zaistniała jako nieformalna czwarta stolica Polski, przejmując funkcje centralne po zrujnowanej Warszawie. Od 1948 roku rozpoczął się jednak odpływ instytucji państwowych, ośrodków kultury i nauki oraz z związanych z nimi ludzi do odbudowującej się stolicy. Łódź pozostawiona została sama sobie. W pierwszym odcinku nowego, czwartego już sezonu podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z dr Joanną Żelazko o czasach stalinowskich w Łodzi. Włókienniczy charakter łódzkiego przemysłu, niskie zarobki oraz polityka nowych władz sprawiały, że życie codzienne łodzian nie było łatwe. Powszechne były niedobory zaopatrzenia, a robotnicy podczas strajków upominali się o podwyżki, ryzykując represjami ze strony Urzędu Bezpieczeństwa. W tle coraz prężniej działała nachalna propaganda. W rozmowie dr Joanna Żelazko opisuje zaopatrzenie sklepów, warunki lokalowe, ofertę kulturalną miasta, a także dramaty ludzi, którzy żyli i działali nie po myśli ówczesnej władzy. Przedstawia metody pracy Urzędu Bezpieczeństwa, które służyły zastraszaniu łodzian i rozprawianiu się z sprzeciwem wobec władzy. Opowiada też o pozytywnych zmianach, jak zaszły w Łodzi w tym trudnym czasie.

Co osiągnął łódzki samorząd w dwudziestoleciu międzywojennym?O co walczyła w tych latach łódzka ulica?Dlaczego władze centralne patrzyły na Łódź z nieufnością? Łódź po roku 1918 zyskała politycznie – z ośrodka o mocnej pozycji gospodarczej, ale politycznie peryferyjnego, stała się miastem wojewódzkim. Życie samorządowe kwitło, a lokalna scena polityczna uchodziła za jedną z najbardziej barwnych w Polsce międzywojennej. W siódmym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie" Justyna Tomaszewska rozmawia z prof. Przemysławem Waingertnerem o łódzkim samorządzie w latach 1919-1939 oraz o procesie powstawania trzeciego tomu monografii Łodzi. Profesor opowiada o kuluarach łódzkiego samorządu. Był to czas burzliwy, polityka często przenosiła się na afisze, wiece i ulice, gdzie odważnie manifestowano poglądy i domagano się realizacji postulatów socjalnych. Pod względem sympatii politycznych Łódź również była niespokojna – kierowały się one raz ku prawej, raz ku lewej stronie. W kraju nasze miasto nie cieszyło się zaufaniem. Mimo takich okoliczności łódzki samorząd stawił czoła zadaniom – luka cywilizacyjna odziedziczona po czasach dynamicznego, ale chaotycznego, dziewiętnastowiecznego rozwoju, powoli była zasypywana. Powstawały istotne obiekty infrastrukturalne, wprowadzono obowiązek szkolny, budowano szkoły i osiedla mieszkalne. W podkaście jest również mowa o łódzkim sporcie i kulturze, poznamy też łódzkich prezydentów. ***  Rozmowę z prof. Waingertnerem nagrywaliśmy 23 stycznia 2024 roku, tydzień później dotarła do nas wiadomość o śmierci Profesora, z którą wciąż trudno się pogodzić. Ta rozmowa kończy 3. sezon podkastu i zapowiada premierę 3. tomu monografii, którego redaktorem był Przemysław Waingertner. Już dziś zapraszamy 20 czerwca do Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego, gdzie będziemy rozmawiać o Łodzi w latach 1914-1945 oraz o Przemysławie Waingertnerze – Autorze, Redaktorze, Przyjacielu. Do zobaczenia!

Kiedy wprowadzano w Łodzi pierwsze plany zagospodarowania przestrzeni?Dla kogo projektowano osiedle Montwiłła-Mireckiego?Dlaczego warto iść na spacer na Osiedle Biskupie w Łodzi?   Funkcjonują dwa skrajne obrazy dwudziestolecia międzywojennego. Z jednej strony – rozwijająca się kultura, szkolnictwo czy etos odbudowy kraju, z drugiej – bieda, braki infrastrukturalne i problemy społeczne. Na mapie odrodzonej Polski Łódź nie była wyjątkiem. Przeludnione mieszkania, wysoka umieralność dzieci i rynsztoki kontrastowały z fabrykami, pałacami i zdobnymi kamienicami. W 6. odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z profesorem Krzysztofem Stefańskim o architekturze Łodzi międzywojennej i o działaniach władz, które miały uczynić z Łodzi miejsce lepsze do życia, miasto nowoczesne i wygodne. Profesor mówi m.in. o budowie sieci nowoczesnych i funkcjonalnych szkół, które zapewniły łódzkim dzieciom dostęp do edukacji, o osiedlach społecznych budowanych według najbardziej aktualnych trendów architektonicznych. Wiele uwagi poświęca też łódzkim kamienicom i obiektom modernistycznym z lat trzydziestych XX wieku zmieniających oblicze ówczesnej Łodzi i do dziś urzekających nowoczesnością oraz rozmachem. Nie mogło też zabraknąć słowa o architektach, którzy tę nowoczesną Łódź tworzyli.

Jakie zmiany czekały łódzki przemysł po 1918 roku?Dlaczego Grohmanowie i Scheiblerowie połączyli fabryki, i dlaczego do fuzji nie dołączyli Poznańscy?Jak na kondycję miasta wpłynął Wielki Kryzys?    W odrodzonej po 123 latach, wolnej Polsce Łódź pojawiła się z bagażem ciężkich doświadczeń wojennych oraz poważnych niedostatków infrastrukturalnych. Nadchodzące czasy okazały się równie wymagające. W 5. odcinku podkastu "Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z doktorem Marcinem Szymańskim o trudach odbudowy miasta, życiu codziennym mieszkańców i funkcjonowaniu łódzkiego przemysłu w nowej rzeczywistości rynkowej. Na ówczesne zmiany nakładały się kryzysy ekonomiczne, reformy fiskalne, strajki i bezrobocie. Zjawiska te dotykały każdego – jedna z największych łódzkich rodzin fabrykanckich zeszła wówczas ze sceny wielkiego biznesu. W tym samym czasie łódzki samorząd starał się walczyć z niedostatkami, wprowadzono powszechny obowiązek szkolny dla dzieci w wieku od 7 do 14 lat, rozpoczęto istotne inwestycje infrastrukturalne, takie jak np. budowa wodociągów i kanalizacji czy rozbudowa sieci szkół. Opowieść o meandrach życia gospodarczego w dwudziestoleciu międzywojennym to pretekst od odczarowania mitu II Rzeczypospolitej.

Dlaczego łódzkie getto powstało na Bałutach?Jak zorganizowano miasto wewnątrz miasta?Z jakimi wyzwaniami borykali się jego mieszkańcy? W lutym 1940 r. na rozkaz władz niemieckich powstało w Łodzi getto, w którym zamknięto jedną trzecią mieszkańców miasta. Los uwięzionych w nim Żydów to jedno z najtragiczniejszych wydarzeń w w dziejach Łodzi które bezpowrotnie zmieniło oblicze miasta. Przełożony Starszeństwa Żydów, „szef” getta, Chaim Rumkowski, głęboko wierzył, że jedyną pewną walutą za życie mogła być dla Żydów praca. Arytmetyka przetrwania była dla niego prosta - na chłodno paktował z Niemcami, a wobec swoich pobratymców był protekcjonalny. Finalnie getto stało się miejscem tragedii 200 tys. osób, a sam Rumkowski zapamiętany został jako postać kontrowersyjna i niejednoznaczna. W czwartym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z dr Ewą Wiatr. Nasza rozmówczyni odtwarza okoliczności, w których działał Rumkowski, przybliża życie codzienne w getcie i dramaty, które się w nim rozgrywały. Dobrze zorganizowana gettowa machina zapewniała funkcjonowanie olbrzymiej masie ludzi na małej przestrzeni. W tle katastrofy działało życie kulturalne, funkcjonowało szkolnictwo, działały szpitale, a opieka społeczna nie zapominała o potrzebujących. Mieszkańcy getta heroicznie walczyli o godność i normalność.

Gdzie w Łodzi wystawiano sztukę, zanim powstały galerie? W jaki sposób trafili do naszego miasta Władysław Strzemiński i Katarzyna Kobro? Jak wpływ na popularność sztuki ma bliskość galerii handlowej?   Łódź w dwudziestoleciu międzywojennym wkroczyła w nowy etap rozwoju. Z jednej strony, nasycona duchem „lodzermenscha”, kontynuowała dynamiczny rozwój, z drugiej – jako drugie pod względem wielkości miasto niepodległej Polski zyskała nowe perspektywy, co zaowocowało między innymi napływem inteligencji i artystów. W kolejnym odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie”, Justyna Tomaszewska rozmawia z profesor Anetą Pawłowską o kulturze Łodzi w latach 1918-1939. Nasza rozmówczyni demaskuje mit dotyczący łódzkich przemysłowców, ukazując ich inicjatywy kulturotwórcze skierowane do różnorodnych odbiorców. Przy jednoczesnym zaangażowaniu władz miasta, przyniosło to godne uwagi efekty w życiu kulturalnym Łodzi. W rozmowie usłyszycie o nietypowych miejscach, gdzie łodzianie mogli obcować ze sztuką, zanim powstała nowoczesna Miejska Galeria Sztuki. Pojawiają się oczywiście sylwetki najwybitniejszych łódzkich artystów, takich jak Artur Szyk, Samuel Hirszenberg czy historia małżeństwa Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego. Jest również mowa o odbiorcach sztuki i wyjaśnienie, dlaczego to właśnie Łódź, a nie stołeczna Warszawa, była przestrzenią do twórczej pracy dla wielu polskich artystów.

Gdzie w czasie okupacji najlepiej pracowało się polskim robotnikom? Którzy hitlerowscy dygnitarze odwiedził Łódź? Jakie ślady wojny i okupacji możemy dziś znaleźć w mieście?   Ofiarą II wojny światowej stała się Łódź już na samym jej początku – miasto było bombardowane od pierwszych dni września, a po rozbiciu Armii „Łódź” szybko zostało zdobyte. 9 września rano wojska niemieckie wkroczyły do miasta, które początkowo włączono do Generalnego Gubernatorstwa, a następnie – do Kraju Warty. Okupanci celebrowali ten akt zniszczeniem pomnika Tadeusza Kościuszki na placu Wolności. W drugim odcinku podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie” Justyna Tomaszewska rozmawia z drem Adamem Sitarkiem o czasie II wojny światowej. Pamiętając wkroczenie Niemców do Łodzi w 1914 roku, Łodzianie nie przypuszczali, że okupacja w duchu narodowego socjalizmu będzie zupełnie odmienna. Polacy z dnia na dzień stali się mieszkańcami drugiej kategorii, zostali wypędzeni ze swoich miejsc zamieszkania, nasilały się represje i strach związane z polityką okupanta. Społeczność żydowska padła ofiarą brutalnych prześladowań, w podłódzkich lasach Niemcy dokonywali egzekucji przeciwników narodowego socjalizmu. Dr Adam Sitarek opowiada o wydarzeniach, które przyniosły kres wielokulturowej Łodzi oraz o zmianach w przestrzeni miasta i życiu codziennym, których ślady zachowały się do dziś.

Jak niemieccy okupanci potraktowali łódzkich rodaków? Czym były tanie kuchnie i dlaczego miały swoich przeciwników? Dlaczego robotnicy sprzątali niepracujące fabryki? Łodzianie mieli różne wyobrażenia nadchodzącego konfliktu. Niektórzy liczyli, że burza wojenna Łódź ominie, inni ufali, że jakoś to będzie, byli również tacy, którzy szukali pocieszenia u wróżbitów. Ostatecznie ich złudzenia i rozterki szybko zostały rozwiane. Po wybuchu I wojny światowej i wkroczeniu Niemców do miasta fabryki stanęły, zapanowało masowe bezrobocie, a miejscowa ludność borykała się z biedą na nieznaną dotąd skalę. Dr Aneta Stawiszyńska, pierwsza rozmówczyni nowego sezonu podkastu „Łódź poprzez wieki. Rozmowy jak przy kawie", opowiada o tym, jak Łódź i jej mieszkańcy radzili sobie w niespokojnych czasach Wielkie Wojny. W rozmowie z Justyną Tomaszewską przywołuje m.in. zaskakujące formy walki z głodem, próby zorganizowania pracy i zarobkowania łodzian oraz przykłady wzajemnej solidarności mieszkańców. Zwraca także uwagę na losy łódzkich Niemców i opisuje ich relacje z pobratymcami z armii niemieckiej. W rozmowie nie brakuje odniesień do barwnej sceny kulturalnej ówczesnego miasta, która, pomimo wojennych trudności, utrzymywała swoją działalność.

Czym stała się Łódź, gdy przestała być ziemią obiecaną Dlaczego Józef Piłsudski nie lubił naszego miasta? Czy odrobiliśmy lekcję z I wojny światowej? Akcja wyzwoleńcza spod panowania niemieckiego rozpoczęła się w Łodzi 11 listopada 1918 r. W celu przejęcia kontroli nad miastem na ulice wyszły uzbrojone grupy bojowników POW, byłych legionistów, młodzieży gimnazjalnej, a nawet strażaków. Nie obyło się bez rozlewu krwi i dramatycznych wydarzeń. Na ówczesnym Nowym Rynku, czyli obecnym Placu Wolności, Niemcy otworzyli ogień do oddziału polskich ochotników. Rozpoczęły się także szturmy na łódzkie dworce kolejowe. Najpierw Polacy zdobyli Dworzec Kaliski, następnie Dworzec Łódź Fabryczna. Tymczasem nadburmistrz Leopold Skulski prowadził negocjacje z Niemcami na temat zawieszenia broni i przekazania władzy stronie polskiej. W tle ulica gotowała się do walk, a ludzie oddawali życie za niepodległą Łódź w niepodległej Polsce. Finalnie uzyskano rozejm, który zakładał zaprzestanie walk i rozpoczął proces przejmowania władzy przez Polaków. W 105. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości publikujemy specjalny odcinek podkastu, w którym prof. Przemysław Waingertner relacjonuje nie tylko dramatyczne wydarzenia z 11 listopada 1918 roku, ale także omawia szczegółowo ówczesną sytuację Łodzi. To rozmowa o trudnych czasach zawieruchy wojennej, ówczesnych nastrojach w Łodzi i gorzko-słodkiej niepodległości. Przemysław Waingertner jest redaktorem 3. tomu monografii Łodzi, który ukaże się w 2024 roku. Tymczasem zapraszamy na premierę 2. tomu „Łodzi poprzez wieki. Historii miasta” 21 listopada 2023 r. o godz. 17:00 do Biblioteki UŁ.

Drugi tom książki „Łódź poprzez wieki. Historia miasta” opisuje dzieje miasta od 1820 do 1914 roku. Niespełna jeden wiek zmienił nie do poznania oblicze miasteczka nad Łódką, czyniąc z niego na początku XX wieku dynamiczną i nowoczesną metropolię.  Książka opisuje ten proces. Ukazuje życie codzienne, tworzenie się nowoczesnego społeczeństwa, rolę i znaczenie kobiet, atrakcyjność architektoniczną miasta i rozwój aglomeracji łódzkiej. Wymyka się przy tym stereotypowej wizji zadymionej Łodzi, opisując jej historię na nowo. Profesor Jarosław Kita, redaktor drugiego tomu monografii Łodzi, w ostatnim odcinku drugiego sezonu naszego podkastu opowiada między innymi o tworzeniu książki, wprawnym łączeniu postaci, wątków, tekstów i źródeł. Podpowiada także, jak czytać tę wyjątkową książkę.

Skąd na Widzewie tradycje piłkarskie? Która szkoła uchodziła za najlepszą w Imperium Rosyjskim? Kto jest dziś w Łodzi największym fabrykantem? Gdy praprawnuk Karola Scheiblera odwiedził Łódź, był zdumiony tym, co zobaczył. Nie mógł uwierzyć, że bez współczesnych udogodnień możliwe było sprawne zarządzanie przedsiębiorstwem, które zajmowało prawie 15% ówczesnego miasta. Imperium Scheiblera czy Poznańskiego to tylko wierzchołek góry lodowej. Łódź fabryczna tętniła produkcją, a obok tych największych działali też inni fabrykanci. Obok przepychu panowała bieda, obok produkcji włókienniczej rozwijały się inne gałęzie przemysłu, a oprócz Żydów i Niemców dorabiali się tutaj także Anglicy, Francuzi, Czesi, Austriacy, Polacy, a także… Szwedzi. W szóstym odcinku podkastu Justyna Tomaszewska rozmawia z osobą, którą w Łodzi znają wszyscy, ze swoim nauczycielem i Mistrzem – Ryszardem Bonisławskim. Zapraszamy do wysłuchania rozmowy o mniej znanych łódzkich fabrykantach, o firmach i zakładach nie tylko włókienniczych. Jest tu też mowa o polskich przedsiębiorcach, którzy patentowali własne rozwiązania, a ich produkty były użytkowane w całym kraju. To pełna anegdot opowieść o odważnych ludziach wielu kultur i nacji, którzy budowali potęgę miasta aż do czasów I wojny światowej. Podkast tworzymy z okazji 600-lecia Łodzi. Gośćmi Justyny Tomaszewskiej są autorzy pięciotomowej publikacji "Łódź poprzez wieki. Historia miasta." Książka jest najważniejszym wydawnictwem towarzyszącym obchodom 600-lecia nadania Łodzi praw miejskich. W jej powstanie zaangażowanych jest ponad 100 specjalistów z różnych dziedzin wiedzy, nad całością czuwa prof. Jarosław Kita.

Ile prawdy historycznej znajdziemy w „Ziemi obiecanej” Reymonta? Dlaczego Wajda zmienił zakończenie swojego filmu? Czym dzisiaj Łódź fascynuje pisarzy?  Są miasta, które przyciągają literatów, ich fenomen rozpala wyobraźnię, a ręka sama chwyta za pióro. Dobre dla literatury miejsce kreuje wyjątkowego bohatera, a to, co się dzieje w powieści czy innym utworze, może się wydarzyć tylko tutaj. Łódź miała szczęście do najlepszych twórców, wielkość Reymonta i Tuwima często przyćmiewa mniej znanych autorów. W nowym odcinku podkastu Justyna Tomaszewska i jej rozmówczyni, Karolina Kołodziej, rozmawiają o relacjach między literacką fikcją a rzeczywistością. Przyglądają się łódzkim śladom nie tylko w prozie i poezji, ale również w wielojęzycznej prasie, w brukowcach, komiksach i literaturze dla dzieci, podsuwając przy okazji słuchaczom imponującą listę lekturowych rekomendacji. Podkast tworzymy z okazji 600-lecia Łodzi. Gośćmi Justyny Tomaszewskiej są autorzy pięciotomowej publikacji "Łódź poprzez wieki. Historia miasta." Książka jest najważniejszym wydawnictwem towarzyszącym obchodom 600-lecia nadania Łodzi praw miejskich. W jej powstanie zaangażowanych jest ponad 100 specjalistów z różnych dziedzin wiedzy, nad całością czuwa prof. Jarosław Kita.

Czy Łódź to miasto 4 kultur? Co przyniosła łodzianom Rewolucja 1905 r.? W jaki sposób tworzyła się odrębność podłódzkich osad? Choć w Łodzi robiło się wielkie interesy, a po mieście można było się poruszać tramwajem eklektycznym, tuż obok rzucały się w oczy niedostatki, które sprawiały, że było to miasto wielkich kontrastów. Aby tu żyć i funkcjonować, należało rozwijać mechanizmy współpracy i samopomocy. Powstała przestrzeń dla idealistów i społeczników, którzy aktywnie działali w obszarze kultury, sztuki, edukacji czy opieki zdrowotnej.  W kolejnym odcinku podkastu Justyna Tomaszewska rozmawia z Kamilem Śmiechowskim o paradoksach miasta prosperity, niezwykłym tyglu kultur, Rewolucji 1905 roku oraz o miejscu fascynującym dynamiką swego rozwoju. Doprowadził on Łódź na przełomie XIX i XX wieku do momentu, w którym stała się miastem z ambicjami i zaczęła wychodzić poza przestrzeń ośrodka przemysłowo-handlowego, stając się centrum aglomeracji, zaskakującej – jak ona sama. Podkast tworzymy z okazji 600-lecia Łodzi. Gośćmi Justyny Tomaszewskiej są autorzy pięciotomowej publikacji "Łódź poprzez wieki. Historia miasta." Książka jest najważniejszym wydawnictwem towarzyszącym obchodom 600-lecia nadania Łodzi praw miejskich. W jej powstanie zaangażowanych jest ponad 100 specjalistów z różnych dziedzin wiedzy, nad całością czuwa prof. Jarosław Kita.