Zihni Politik

Bilgi düzensizliği serisinin üçüncü bölümünde toplumsal hareketler, demokratikleşme ve medya–siyaset ilişkisi konusunda çalışmaları bulunan, Marmara Üniversitesi araştırma görevlisi ve Doğruluk Payı şef editörü Koray Kaplıca konuk oldu. Bölümde doğruluk kontrolü platformlarının dününü ve bugününü, doğruluk kontrolü araçlarını, dijital medya okuryazarlığını, doğruluk kontrolü platformlarının toplumdaki etkilerini ve sınırlarını konuştuk. Kaynaklar ABD’de ilk doğrulama kuruluşu olarak geçen Snopes: https://www.snopes.com/ ABD’de siyasetçilerin iddialarının doğruluk kontrolünü yapan Politifact: https://www.politifact.com/ Türkiye’de Doğruluk Kontrolü ve Doğrulama Kuruluşları: https://edam.org.tr/turkiyede-dogruluk-kontrolu-ve-dogrulama-kuruluslari/ Facebook-Cambridge Analytica skandalını anlatan belgesel, The Great Hack (2019): https://www.imdb.com/title/tt4736550/ Poynter Enstitüsünün kurduğu, dünyadaki doğruluk kontrolü platformlarını denetleyen International Fact-Checking Network: https://www.poynter.org/ifcn/ Doğrulama kuruluşları: Gerçekten etkililer mi?: https://www.newslabturkey.org/2021/09/30/dogrulama-kuruluslari-gercekten-etkililer-mi/ Bilgi kıyameti: Felsefeciler, deepfake’i neden tehlikeli buluyorlar: https://evrimagaci.org/bilgi-kiyameti-felsefeciler-deepfakei-neden-tehlikeli-buluyorlar-11445 Yalan salgınından nasıl kurtuluruz: https://gazeteoksijen.com/amp/turkiye/yalan-salginindan-nasil-korunuruz-61007 Doğruluk Payı: Siyasetçi blokluyor, kutuplaşma kaygılandırıyor: https://journo.com.tr/dogruluk-payi-siyasetci-kutuplasma

Bilgi Düzensizliği serisinin ikinci bölümünde sosyal medya ve dezenformasyon konusunda çalışmaları bulunan, İstanbul Bilgi Üniversitesi Medya Bölümü bölüm başkanı, Erkan Saka ile birlikte karanlık sosyal ağlarda, yani What’s App, Telegram, Discord gibi mesajlaşma uygulamalarında yanlış bilginin dolaşımını konuştuk. Kaynaklar Kapalı Gruplar, Mesajlaşma Uygulamaları ve Çevrimiçi Reklamlar: http://infodemiegitimi.org/en/kapali-gruplar-mesajlasma-uygulamalari-ve-cevrimici-reklamlar/ Araştırma: Yanlış bilgi ve propaganda çağında What’sApp: https://teyit.org/yanlis-bilgi-ve-propaganda-caginda-whatsapp Mesajlaşma uygulamalarında yayıncılık: https://journo.com.tr/mesajlasma-uygulamalari-gazetecilik Dezenformasyonun sosyal hayatı: https://www.newslabturkey.org/2022/02/10/dezenformasyonun-sosyal-hayati/ Komplo teorileri ile dezenformasyon arasındaki yakın ilişkiler: https://www.newslabturkey.org/2022/03/17/komplo-teorileri-ile-dezenformasyon-arasindaki-yakin-iliskiler/ Veri boşlukları ve teyitçilik: https://www.newslabturkey.org/2022/04/05/veri-bosluklari-ve-teyitcilik/ It’s not misinformation, it’s ampliganda: https://www.theatlantic.com/ideas/archive/2021/10/disinformation-propaganda-amplification-ampliganda/620334/

Zihni Politik uzun bir aradan sonra ikinci sezon ilk bölümüyle yayına geri dönüyor. İkinci sezon bilgi düzensizliğini konu alacak bölümlerin ilkiyle açılıyor. Bu bölümde mezenformasyon konusunda çalışmaları bulunan Exeter Üniversitesi öğretim üyesi Simge Andı ile yanlış bilginin yayılımında sosyal medya algoritmalarının rolünü konuştuk. Kaynaklar İnfodemi Eğitimi Projesinin yayınladığı açık kaynaklı İnfodemi ve Bilgi Düzensizlikleri kitabının birinci bölümündeki bilgi düzensizliklerinin anlatıldığı kısım, 1.3: http://infodemikitabi.org/book/infodemi-ve-bilgi-duzensizlikleri/chapter/12-bilgi-duzensizlikleri İnfodemi Eğitimi Projesi tarafından Türkçeye kazandırılan Bilgi Düzensizliğini Anlamak kitabı: http://infodemiegitimi.org/en/bilgi-duzensizligini-anlamak/ Exeter Üniversitesi öğretim üyesi Simge Andı’nın kaleme aldığı “Essays on social media, politics and misinformation” isimli 2019 tarihli doktora tezi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=aEzj_IdWAsjiSAfK3qwrBoVzfOnQzS_-OJbsv1k2DxiM8FOtmgkcl9TY-mXNE0LG Öğretim üyesi Simge Andı’nın ilk bölümünde kaleme aldığı “SAHTE HABERLER VE SOSYAL MEDYA: YANLIŞ BİLGİ YAYILIMINDA ALGORİTMALARIN ROLÜ” makaleyle katkı sunduğu Alternatif Bilişim Derneği’nin açık kaynak olarak yayınladığı Algoritmaların Gölgesinde Toplum ve İletişim kitabı: https://ekitap.alternatifbilisim.org/pdf/algoritmalarin-golgesinde-toplum-ve-iletisim.pdf Internet and social media use and political knowledge: Evidence from Turkey: http://home.ku.edu.tr/~saytac/uploads/Andietal_MedPol_2020.pdf

Ekoloji serisinin altıncı bölümünde ekolojik perspektiften büyüme odaklı egemen ekonomik paradigmaya en kökten eleştiriyi getiren, "Küçülme" yani "degrowth" kavramını Concordia Üniversitesi'nde öğretim üyesi Bengi Akbulut ile konuştuk. Ekonomik büyümenin eleştirisinden yola çıkan küçülme kavramının nasıl bir ekonomik model öngördüğünü, ekonomide ne gibi köklü değişimlerin gerekli olduğunu, büyüme ideolojisinden nasıl sıyrılınabileceğini, dayanışmacı, eşitlikçi ve daha demokratik ekonomilerin nasıl inşa edilebileceğini, kaynak ve enerji kullanımının nasıl sınırlanabileceğini, ekolojik tahribata yol açan uygulamalara ne gibi yaptırımlar uygulanması gerektiğini, feminizm, toplumsal cinsiyet ve küçülme arasındaki ilişkiyi ve küçülme paradigmasına getirilen bazı yaygın eleştirileri ele aldık. Bölüm Notları Küçülme: Daha Az Değil, Daha Başka Bir Dünya: https://www.researchgate.net/publication/341930893_Kuculme_Daha_Az_Degil_Daha_Farkli_Bir_Dunya Büyümemek Mümkün Mü? Ekonomik Küçülme Üzerine Bazı Tartışmalar: https://globalcenters.columbia.edu/sites/default/files/content/istanbul/AR%202020/Buyumemek_Mumkun_mu_Ekonomik_Kuculme_Fi.pdf Planlı Ekonomik Küçülme: Yeni Kökler Oluşturmak: https://www.degrowth.info/en/acik-mektup/ Jevons paradoksu: https://en.wikipedia.org/wiki/Jevons_paradox Küresel yönetişimden iç siyasete "kayıp kadınlar": https://tr.boell.org/tr/2015/05/08/kuresel-yonetisimden-ic-siyasete-kayip-kadinlar Sofradaki Yemeğin Ötesi: Gıda Müşterekleri ve Feminizm: http://www.feministyaklasimlar.org/wp-content/uploads/2015/06/3_BengiAkbulut.pdf Çöp Kapitalizminin Yeşil Ticareti: https://socialistregister.com/index.php/srv/article/view/5866/2762 Yeşil Büyüme Mümkün Mü?: https://socialistregister.com/index.php/srv/article/view/5866/2762

Ekoloji serisinin 5. bölümünde İstanbul Politikalar Merkezi araştırmacısı Akgün İlhan ile su verimliliğini ve su tasarrufunu konuştuk. Su krizi giderek tırmanmakta olan ekolojik krizin en önemli sonuçlarından biri olarak hayatlarımızı giderek daha çok etkiliyor. Her sene baraj doluluk oranlarından gözümüzü ayıramıyoruz, yağış miktarını günbegün takip ediyoruz ve her sene "Acaba bu sene yeterli suyumuz olacak mı?" gibi cevabından emin olamadığımız kaygı verici sorularla boğuşuyoruz. Bu noktada su verimliliğini sağlamak, su krizine çözüm niteliğinde önemli bir öncelik olarak değerlendirilebilir. Peki, o zaman: Suyun verimli kullanımı nasıl olur? Bireyler, özel şirketler, yerel yönetimler ve devletler bu konuda neler yapılabilir? Suyun üzerindeki talep baskısı nasıl azaltılabilir? Suyu temin etmek için yeni barajlar inşa etmek gerçekten bir çözüm mü, yoksa daha başka sorunlara mı yol açıyor? Kirli sudan farklı olan gri suyun geri kullanımı neden önemli? Suyun doğal döngüsü nasıl sağlanabilir? Yağmur sularını gerçekten verimli bir şekilde değerlendirebiliyor muyuz? Ambalajlı içme suyu üreticilerinin sağladığı su gerçekten temiz mi? Tüm bu soruların cevaplarını ve daha fazlasını araştırmacı Akgün İlhan İle konuştuk. Bölüm Notları "Dünyada'da ve Türkiye'de alternatif su yönetimi arayışları ve öneriler" - Akgün İlhan: http://www.pad.org.tr/sunumlar/akgun-ilhan-dunyada-ve-turkiyede-alternatif.pdf "Yeni Bir Su Politikasına Doğru: Türkiye'de su yönetimi, alternatifler ve öneriler" - Su Hakkı Kampanyası, Akgün İlhan: https://www.suhakki.org/wp-content/uploads/2012/02/yenibirsupolitikasi.pdf "Dr. Akgün İlhan: Su krizinde mesele sadece barajlar değil" - Yeşil Gazete: https://yesilgazete.org/dr-akgun-ilhan-su-krizinde-mesele-sadece-barajlar-degil/ "İklim Değişikliğiyle Uyumlu Su Politikaları Gerek" - Evrensel: https://www.evrensel.net/haber/422738/iklim-degisikligiyle-uyumlu-su-politikalari-gerek-dosya-susuzluk-ve-kuraklik-3

Ekoloji serisinin dördüncü bölümünde İstanbul Politikalar Merkezi Mercator araştırmacısı Ahmet Atıl Aşıcı ile yeşil yeni düzeni ve yeşil ekonomiyi konuştuk. Var olan ekonomik düzenin çevre duyarlı bir yapısal dönüşümünü ifade eden yeşil yeni düzen ve yeşil ekonomi kavramları sadece iklim krizi değil, aynı zamanda ekonomik ve sosyal krizlere de çözüm önerisi niteliğinde bir çerçeve sunuyor. Yaşamakta olduğumuz toplumsal, çevresel ve ekonomik boyutları olan üçlü kriz döneminde ana akım ekonomik düzeni dönüştürmeyi hedefleyen yeşil ekonomi ve yeşil yeni düzen; döngüsel ekonomiye geçilmesi, ekonomik büyümenin doğal kaynak tüketiminden ayrıştırılması, daha kısa ölçekli lojistik ağlar inşa edip buna uygun tedarik zincirlerini hayata geçirerek yerel ekonomik modellerin oluşturulması gibi çok önemli politika önerileri var. Bölüm Notları: İstabul Teknik Üniversitesi öğretim üyesi Ahmet Atıl Aşıcı'nın biyografisi ve İstanbul Politikalar Merkezi'nde yürütmekte olduğu "Türkiye için Yeşil Yeni Düzen" projesi hakkında özet bilgi: https://ipc.sabanciuniv.edu/tr/ahmet-atil-asici-5f7498 Ahmet Atıl Aşıcı'nın kaleme aldığı, Avrupa Birliği'nin gündeminde olan sınırda karbon uygulamasının Türkiye ekonomisine olası etkilerini incelediği "Avrupa Birliği'nin Sınırda Karbon Uyarlaması Mekanizması ve Türkiye Ekonomisi" başlıklı politika notu: https://ipc.sabanciuniv.edu/Content/Images/CKeditorImages/20210106-00011055.pdf Ümit Şahin ve Ahmet Atıl Aşıcı'nın editörlüğünü yaptığı "Yeşil Ekonomi" kitabı: https://www.ekoorganik.com/kategori/kitap_yayinlar/ekolojik_yasam/yesil-ekonomi-ahmet-atil-asici-umit-sahin.aspx Yeşil Düşünce Derneği'nin Türkçeye kazandırdığı, Avrupa Birliği Komisyonunun Aralık 2019'da kabul ettiği, "Avrupa Yeşil Mutabakatı" belgesi: https://yesildusunce.org/dl/uploads/yesilavrupamutabakati.pdf Evrim Ağacı'ndan Şölen Hocaoğlu'nun yeşil ekonomi hakkındaki makalesi: https://evrimagaci.org/yesil-ekonomi-nedir-giderek-buyuyen-ekonomik-toplumsal-ve-ekolojik-krize-karsi-islevsel-bir-cozum-olabilir-mi-10164 Bölümde bahsi geçen, Türkçe'ye Darwin'in Kabusu olarak çevrilen, Tanzanya'da endüstriyel balıkçılığın yıkıcı etkilerini gözler önüne seren belgesel için: https://www.imdb.com/title/tt0424024/

Ekoloji serisinin 3. bölümünde Boğaziçi Üniversitesi Ekonomi bölümü öğretim üyesi Begüm Özkaynak ile politik ekoloji perspektifinden yeşil ekonomiyi, enerji politikalarını, kentsel sürdürülebilirliği ve çevre hareketlerini konuştuk. Politik ekoloji yaklaşımı, politik ekonomi ve ekolojik ekonomi gibi ekonomi biliminin alt dallarından beslenerek sistemsel ve ekonomik, kökten bir dönüşümün gerekliliğine vurgu yapıyor. Ana akım ekonomi biliminde var olan varsayımları tartışmaya açarken fayda-maliyet analizlerinin ötesine geçip ekonomi bilimindeki bu mevcut varsayımlara meydan okuyor. Politik ekolojinin inceleme alanları hakkında daha fazla bilgi için yararlı olabilecek bazı kaynaklar: Begüm Özkaynak ve Pınar Ertör Akyazı, Sosyal Kafa - Politik Ekoloji Grubu, Diren Çevre Projesi: https://www.youtube.com/watch?v=739okgB45NY Begüm Özkaynak - Yeşil Ekonomi ve Çevresel Adalet Üzerine: https://haberler.boun.edu.tr/tr/haber/yesil-ekonomi-ve-cevresel-adalet-uzerine Özgür Duygu Durgun - Nasıl bir yeşil ekonomiye ihtiyacımız var? [Begüm Özkaynak ve Sevil Acar ile söyleşi]: https://zgrduygu.medium.com/nasıl-bir-yeşil-ekonomiye-ihtiyacımız-var-65efe771f9e5 Eko IQ - Doğaya Fiyat Biçilebilir Mi? [Begüm Özkaynak ve Fikret Adaman ile söyleşi]: https://ekoiq.com/2012/12/25/dogaya-fiyat-bicilebilir-mi-bicilmeli-mi-prof-dr-fikret-adaman-doc-dr-begum-ozkaynak/ Begüm Özkaynak, İklim Haber - “Enerji Sistemleri Siyasi Güç Üretme Kapasitesine Sahip”: https://www.iklimhaber.org/enerji-sistemleri-siyasi-guc-uretme-kapasitesine-sahip/ De Da Dergi - Ekolojik Tarafta Kriz Var, Ekonomik Tarafta Kriz Var [Begüm Özkaynak ile Söyleşi]: https://dedadergi.com/2018/06/13/ekolojik-tarafta-kriz-var-ekonomik-tarafta-kriz-var/

Ekoloji serisinin ikinci bölümünde İstanbul Politikalar Merkezi Mercator araştırmacısı Akgün İlhan ile iklim değişikliğinin en önemli somut etkilerinden biri olan suya erişim krizini konuştuk. Bu bölümde suya erişim krizi ile iklim değişikliği arasındaki nedensel bağı, su hakkını, ülkelerin ekonomi ve özelleştirme politikalarıyla su krizi arasındaki ilişkiyi, ülkelerin ve uluslararası şirketlerin su yönetimindeki güncel politikalarını ve suya erişim kriziyle mücadelede atılan güncel adımları konuştuk.

Bu bölümde Mayıs 2020'de yayın hayatına başlayan Zihni Politik, ve Temmuz 2020'de yayınlarına başlayan Paradigma kanallarını tanıtıp motivasyonlarımızdan, kişisel tecrübelerimizden ve gelecek planlarımızdan bahsedeceğiz.

Ekoloji temalı ilk bölümde İstanbul Politikalar Merkezi iklim değişikliği proje koordinatörü, akademisyen Ümit Şahin ile iklim politikalarını konuştuk. İklim politikalarının tarihini, uluslararası iklim rejimini, Hükümetler Arası İklim Değişikliği Panelini, Kyoto protokolünü, 2015 Paris Anlaşmasını ve Türkiye'nin uluslararası arenadaki iklim politikalarını konuştuk.

Bu özel bölümde İstanbul Bilgi Üniversitesi öğretim üyeleri Pınar Uyan Semerci ve Emre Erdoğan ile Türkiye'de Kutuplaşmanın Boyutları 2020 araştırmasının bulgularını, TurkuazLab projesini ve infodemiyle mücadeleyi konuştuk.

Bu bölümde Galatasaray Üniversitesi Kamu Hukuku doktora öğrencisi Hasan Basri Çiftci ile Devlet Garantilerini konuştuk. Devlet garantilerini ele alırken temel 6 soruya yanıt aradık: Devlet neden garanti verir? Devlet garantisi nedir? Eğitim, sağlık, güvenlik, ulaştırma, adalet gibi kamu hizmetlerinin finansmanında devlet garantileri ne gibi bir rol oynar? Talep ve hazine garantileri ile hangi durumlarda karşılaşıyoruz? Neoliberal ekonomik parametreler devlet garantilerini nasıl etkiledi? Türkiye'de devlet garantileri nasıl uygulanıyor? Yap-işlet-devret, yap-kirala-devret ve işletme hakkının devri gibi finansman modelleri Türkiye'de neden bu kadar sık uygulanıyor? Türkiye'deki İstanbul Havalimanı, Yavuz Sultan Selim Köprüsü gibi mega-projelerde devlet garantileri nasıl uygulanıyor?

14. bölümde Maltepe Üniversitesi araştırma görevlisi Hasan Basri Çiftci ile hukuk alanında kesişimsel bir konuyu; vergi, bütçe ve demokrasi etkileşimini konuştuk. Vergi ve bütçenin demokrasi ile olan içkin ilişkisini, görüşmeleri tamamlanan ve TBMM'de kabul edilen 2021 yılı devlet bütçesindeki değişen dinamikleri, "Bütçene İyi Bak" projesini, toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeyi ve daha fazlasını konuştuk.

Bu bölümde İzmir Katip Çelebi Üniversitesi öğretim üyesi Seçkin Barış Gülmez ile dış politikayı ele aldık. Dış politika analizinin Uluslarası İlişkiler disiplini içindeki yerini, dış politika analizi literatüründeki temel yaklaşımları, diplomasinin dış politika belirlemedeki potansiyel rolünü, ulusal çıkarlar ve dış politika arasındaki ilişkiyi, Türkiye'de dış politika çalışmalarının konumunu ve daha fazlasını konuştuk.

Bu bölümde İzmir Katip Çelebi Üniversitesi öğretim üyesi Seçkin Barış Gülmez ile diplomasiyi ele aldık. Kendisiyle diplomasinin uluslararası ilişkiler disiplini içindeki yerini, tanımını, tarihini, dış politika ve diplomasi arasındaki ilişkiyi, kamu diplomasisi, dijital diplomasi ve siber diplomasi gibi diplomasinin alt türlerini konuştuk.

11. bölümde doktora sonrası araştırmacı Aslı Cansunar ile insanların kendi gelir düzeylerine bakışlarındaki algısal farklılıkların kaynağına inmeye çalıştık. Yani, yüksek gelir düzeyindeki insanlar kendilerini yüksek gelirli olarak görüyorlar mı, görmüyorlarsa bunun nedeni ne olabilir, siyasi söylem malzemesi olarak sıkça kullanılan en yüksek gelirli yüzde 1'lik ya da 10'luk kesimler gerçekten kimleri kapsıyor ve daha birçok soruya yanıt aramaya çalıştık.

10. bölümde konuğum, Oxford Üniversitesi'nde doktora sonrası araştırmacı olarak çalışan Aslı Cansunar oldu. İktisat, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler disiplinlerinin kesişimindeki politik ekonomi alanını ele aldık. Politik ekonomi alanını farklı ve özerk kılan unsurlara, politik ekonomi alanının incelediği eşitsizlik ve gelir adaletsizliği gibi kavramlara, alandaki ana akım yaklaşımlara ve güncel eğilimlere; nicel yöntemlerin yükselişine (özellikle de coğrafi yöntemlerin önemine) ve aktif siyaset ile akademik bir alan olarak politik ekonomi arasındaki olası ilişkilere değindik.

İstanbul Bilgi Üniversitesi siyaset bilimi doktora öğrencisi Cana Tülüş Türk ile gerçekleştirdiğimiz söyleşi serisinin son bölümünde ülkelerin politik sistemlerindeki kısa ve uzun vadeli değişikliklere, yani rejim değişikliklerine değindik. Bir önceki bölümde ele aldığımız demokrasi tanımından hareketle rejim değişiklikleri demokratikleşme ve otoriterleşme olarak ikiye ayrılıyor. 9. bölümde Cana Tülüş Türk, demokratikleşme ve otoriterleşme süreçlerini siyasi tarih içinde ülkelerin son 200 senede geçirdiği rejim değişikliklerini ve farklı siyasi rejim türlerini ele alıyor.

Zihni Politik'in 8. bölümünde İstanbul Bilgi Üniversitesi, Siyaset Bilimi'nde doktora öğrencisi Cana Tülüş Türk ile birlikte demokrasiyi konuştuk. Demokrasi, herkesin diline pelesenk olmuş; bütün siyasi aktörlerin kendi amaçları için dilediğince kullanabildiği çok geniş bir kavrama karşılık geliyor. Bu bölümde demokrasinin etimolojik kökenine, tarihsel gelişimine, farklı tanımlarına ve demokratik rejimlerin kriterlerine değindik.

Zihni Politik'in yeni söyleşi serisinde İstanbul Bilgi Üniversitesi Siyaset Bilimi doktora öğrencisi Cana Tülüş Türk'ü konuk ettim. Toplum sözleşmesi, demokrasi ve rejim değişiklikleri konularını ele aldık. İlk bölümde konumuz toplum sözleşmesi. Toplum sözleşmesinin tarihi, Hobes, Locke, Rosseau, Rawls gibi önde gelen teorisyenlerin toplum sözleşmesi tanımları, ana akım toplum sözleşmesi kuramlarına getirilen eleştiriler ve Türkiye özelinde Türklük sözleşmesine değindik.